Do góry

Pan Zygmunt jest sześćdziesięciosześcioletnim emerytem. Całe życie przepracował jako technik budownictwa. Jego żona jeszcze pracuje, ale on sam, zaledwie od roku, jest na emeryturze. Mimo że od zakończenia aktywności zawodowej minął tak krótki czas, pan Zygmunt nie czuje się dobrze. Nie chodzi tu bynajmniej o dolegliwości zdrowotne, gdyż nie są one jeszcze zbyt uciążliwe. To brak zajęcia coraz silniej mu doskwiera i powoduje narastające przygnębienie. Czytanie książek, oglądanie telewizji i spacery nie są w stanie dać panu Zygmuntowi takiego zadowolenia, jakiego się spodziewał po emeryturze. Budząc się rano, zastanawia się z niechęcią, czym wypełnić cały długi dzień. Będąc z natury człowiekiem czynnym, postanowił wziąć sprawy w swoje ręce. Dowiedział się, że w jego miejscowości działa Uniwersytet Trzeciego Wieku, w ramach którego można uczestniczyć w wielu ciekawych wykładach i zajęciach. Zaangażował się również w działania lokalnego Caritasu i pomaga w rozdziale darów dla rodzin znajdujących się w ciężkiej sytuacji materialnej. Zapisał się też do Klubu Seniora, dzięki czemu może kupować po obniżonej cenie bilety do kina, teatru czy na wystawy oraz korzystać z wygodnego dojazdu. Teraz pan Zygmunt budzi się w dużo lepszym nastroju - wie bowiem, że nowy dzień będzie pełen wydarzeń nadających sens jego życiu.

•••

Pani Leokadia skończyła niedawno siedemdziesiąt dwa lata. Jest emerytką. Całe życie pracowała jako księgowa. Dopóki żył mąż, zawsze mieli co robić. Wychodzili wspólnie do kina czy teatru, odwiedzali często rodzinę lub przyjaciół. Niestety przed kliku laty zmarł mąż, a kontakty z dziećmi stały się znacznie trudniejsze odkąd syn i córka wyjechali zagranicę „za chlebem”. Pani Leokadia coraz dotkliwiej odczuwa samotność i brak interesujących zajęć. Przecież była zawsze aktywna, zawsze miała tyle spraw do załatwienia, a teraz czas zaczyna się jej dłużyć nieznośnie. Coraz częściej bywa smutna i brakuje jej sił do życia. Ostatnio jednak wiele się zmieniło. Jej sąsiadka, pani Anna, zachęciła ją do wizyty w Klubie Seniora. Okazało się, że zbiera się w nim grono całkiem interesujących osób, z którymi można podzielić się wspólnymi zainteresowaniami, wybrać się do kina, teatru, czy na spacer. Pani Leokadia zdecydowała się też podjąć pracę jako wolontariuszka w świetlicy socjoterapeutycznej, gdzie zajmuje się przygotowaniem dzieciom posiłków. Dodatkowo, kilka razy w miesiącu, uczęszcza na wykłady Uniwersytetu Trzeciego Wieku, gdzie może rozwijać swoje zainteresowania historią sztuki i poznawać nowych ludzi. Teraz już czas się tak nie dłuży. Wręcz przeciwnie, dni pełne interesujących zajęć i spotkań z ludźmi mijają szybko i przynoszą pani Leokadii wiele satysfakcji.

•••

Pan Maciej jest pięćdziesięcioośmioletnim emerytowanym wojskowym. Będąc na emeryturze pracuje jeszcze na część etatu. Zawsze był sprawny fizycznie. Obecnie, jak na swój wiek, też jest w dobrej formie. Całe jego życie było bardzo aktywne, a kolejne dni – jak to w wojsku –wypełniały liczne zajęcia. Obecnie odczuwa pewien niedosyt wrażeń, a czas mu się dłuży. Postanowił zatem znaleźć sobie jakieś zajęcie odpowiadające jego zainteresowaniom sportowym. Dowiedział się od znajomego, że przy miejscowym Klubie Seniora działa sportowa sekcja nordic walking, która potrzebuje trenera. Pan Maciej objął kierownictwo tej sekcji i teraz co weekend wyprawia się z całą grupą na dalekie spacery. Co więcej, poprzez jednego z członków swojej grupy, nawiązał kontakt z lokalnym Uniwersytetem Trzeciego Wieku i podjął się prowadzenia wykładów z historii wojskowości. Teraz każdy dzień wypełniony jest interesującymi zajęciami i spotkaniami z ludźmi, a pan Maciej nie narzeka już na nudę.

4.1. Ty możesz być wolontariuszem

Wolontariat jest dobrowolną i bezpłatną pracą na rzecz innych ludzi. Wielu spośród Seniorów, znajduje w sobie wystarczająco dużo dobrych chęci, sił i wolnego czasu, aby pomagać innym i brać udział w życiu społecznym. Naprzeciw takim inicjatywom wychodzi między innymi organizacja pozarządowa pod nazwą „Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu”, poprzez którą Senior – wolontariusz może znaleźć interesujące zajęcia w organizacjach związanych z pomocą społeczną, ekologią, edukacją i in. Centra Wolontariatu mieszczą się w wielu miejscowościach Polski, a ich adresy można znaleźć na stronie internetowej www.wolontariat.org.pl.

Wolontariat jest atrakcyjną ofertą skierowaną nie tylko do młodych ludzi. Z badania przeprowadzonego w Polsce w 2006 roku w ramach programu „Same plusy. Wolontariat 50+” wynika, iż organizacje, które współpracują lub współpracowały z wolontariuszami – Seniorami chętnie podjęłyby z nimi współpracę, ponieważ są to osoby „odpowiedzialne, cierpliwe, obowiązkowe, dyspozycyjne, wrażliwe oraz posiadają doświadczenie życiowe”. Pomimo to ok. 50% organizacji nie współpracuje z wolontariuszami – Seniorami, ponieważ osoby w tym wieku rzadko się do nich zgłaszają. Wielka szkoda, ponieważ angażując się w działania wolontariackie, mogą zniwelować negatywne skutki braku aktywności zawodowej takie jak: poczucie osamotnienia czy braku sensu życia, a organizacje społeczne - wykorzystać ich ogromny potencjał: mądrość i doświadczenie życiowe.

Powodów, dla których warto być wolontariuszem jest wiele. Oto kilka z nich:

∙ wykorzystanie i rozwijanie posiadanych umiejętności,

∙ nawiązywanie nowych znajomości,

∙ poczucie sensu życia i satysfakcji podczas pracy na rzecz innych ludzi,

∙ ciekawe, twórcze spędzanie wolnego czasu.

Dla Seniorów wolontariat może być szczególnie ważny, ponieważ:

∙ pomaga odnaleźć się podczas wchodzenia w etap życia następujący po zakończeniu aktywności zawodowej, kiedy osobom, które całe życie były aktywne i twórcze, brak sensownego zajęcia może okazać się wyjątkowo dokuczliwy,

∙ daje możliwość oderwania się od monotonii codziennego życia, niedomagań zdrowotnych czy niedostatków materialnych.

Samotność jest często postrzegana jako poważny problem współczesnego świata. Dotyczy osób różnej płci i w różnym wieku. Za główną przyczynę samotności upatruje się zastępowanie przez nowe technologie (telewizję, Internet) codziennych kontaktów między ludźmi. Problem samotności jest szczególnie dotkliwy dla ludzi dojrzałych i starszych, ponieważ dzieci już opuściły rodzinny dom, a oni sami nierzadko doświadczają wdowieństwa lub przeżyli rozwód, ponadto zaś zakończona aktywność zawodowa powoduje gwałtowne zmniejszenie się kręgu znajomych. Samotność nie jest jednak nieunikniona. Seniorzy aktywni jako wolontariusze, mogą skutecznie pokonać samotność uczestnicząc w życiu społecznym i kulturalnym.

Celem organizacji propagujących wolontariat jest dotarcie do jak największego grona osób, które wyrażają wolę podzielenia się z innymi ludźmi swoim czasem, wiedzą i doświadczeniem życiowym. Zbierane są informacje o ludziach zainteresowanych pracą na rzecz innych oraz o stowarzyszeniach, fundacjach, instytucjach i osobach prywatnych potrzebujących wsparcia wolontariuszy. Organizacja wolontariacka jest podobna do skrzynki kontaktowej, w której spotykają się prośby o wsparcie z ofertami pomocy. Aktywność i zaangażowanie wielu osób sprawia, iż organizacja tętni życiem i stanowi forum wymiany pomysłów oraz miejsce realizacji aspiracji. Każdy może realizować swoje pomysły i przekładać je na działania pożyteczne dla innych i dla siebie, pod warunkiem, że mieszczą się one w misji danej organizacji.

Seniorzy, którzy wyrażają wolę pomocy innym Seniorom, mogą na przykład podjąć pracę w charakterze wolontariusza w Stowarzyszeniu „mali bracia Ubogich”. Organizacja ta niesie pomoc starszym osobom w przezwyciężaniu problemów wynikających z samotności, wyobcowania i braku interesujących zajęć. Oddziały Stowarzyszenia mieszczą się w Warszawie, Lublinie i Poznaniu. Wolontariusz niesie pomoc swojemu podopiecznemu w załatwianiu różnych spraw (np.: na poczcie, w urzędzie, u lekarza, w sklepie). Dla osób o słabym stanie zdrowia, niewychodzących z domu, cenna jest nawet zwykła obecność wolontariusza, jego towarzystwo, poczytanie książki, czy rozmowa. Jeśli podopieczny posiada dość wigoru, mile widziane będzie z pewnością wspólne wyjście na koncert, do teatru czy wystawę. Należy przy tym zaznaczyć, że zgodnie z zasadami stowarzyszenia, wolontariusze nie zajmują się takimi sprawami, jak: robienie zakupów, sprzątanie ani gotowanie, ponieważ czynności te leżą w zakresie obowiązków opiekunów, czy to z OPS-u czy też płatnych. Nie zajmują się też oni zabiegami pielęgnacyjnymi osób z poważniejszymi niedomaganiami zdrowotnymi lub niepełnosprawnych. Obszerne informacje o tej formie wolontariatu można znaleźć na stronie internetowej www.malibracia.org.pl.

Inną bardzo interesującą inicjatywą jest pierwszy warszawski bank usług wolontariackich dla Seniorów, kojarzący Seniorów, którzy chcieliby wykorzystać swoje możliwości pomagając innym, z osobami potrzebujących takiej pomocy. Więcej informacji o tym portalu można znaleźć na stronie internetowej www.seniorzywakcji.pl.

W Warszawie powstał również punkt wolontariatu senioralnego, którego celem jest rozwój i wsparcie aktywności mieszkańców miasta w zakresie wolontariatu seniorów. Więcej informacji na temat tego przedsięwzięcia można uzyskać pod adresem: www.ochotnicy.waw.pl/punkt-wolontariatu-senioralnego

Do największych organizacji promujących wolontariat w Polsce należą:

Polski Czerwony Krzyż (PCK) – będący najstarszą polską organizacją humanitarną powstałą tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. PCK zajmuje się udzielaniem pomocy humanitarnej w czasie klęsk i wojen i pomocy socjalnej, nauką pierwszej pomocy, prowadzeniem zabezpieczeń medycznych imprez masowych, propagowaniem idei honorowego krwiodawstwa i in. Placówki tej organizacji znajdują się w każdej większej polskiej miejscowości.

Caritas – jedna z największych i najstarszych (powstała w 1907 r.) organizacji charytatywnych działających w Polsce. Nadzór nad nią pełni Konferencja Episkopatu Polski. Caritas zajmuje się udzielaniem pomocy charytatywnej, prowadzi placówki opiekuńczo-wychowawcze dla dzieci i młodzieży, ośrodki rehabilitacyjne, Zakłady Pielęgnacyjno-Opiekuńcze, Domy Pomocy Społecznej, Warsztaty Terapii Zajęciowej, Domy Samotnej Matki, kuchnie dla ubogich, świetlice dziennego pobytu dla dzieci i osób w podeszłym wieku, itp.

Fundacja Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy – jest jedną największych pozarządowych organizacji charytatywnych w Polsce. Jej działanie koncentruje się na zbieraniu funduszy przeznaczonych do wyposażania publicznych szpitali dziecięcych w specjalistyczny, nowoczesny sprzęt medyczny dla oddziałów kardiochirurgicznych, neonatologicznych, onkologicznych, nefrologicznych, a także oddziałów dzieci młodszych i intensywnej terapii.

To tylko największe, najbardziej znane organizacje, w których Seniorzy mogą pracować jako wolontariusze. W całej Polsce działa ich dziesiątki. Wystarczy uważnie rozejrzeć się wokół siebie, w swoim środowisku, w swojej miejscowości, by znaleźć organizację, która spełni oczekiwania każdego.

4.2. Uczyć się można przez całe życie

Uczenie się przez całe życie umożliwia zachowanie aktywności intelektualnej do późnego wieku. Idea aktywnego starzenia się oznacza stałe wspieranie, promowanie i udostępnianie Seniorom programów edukacyjnych wzbogacających i rozwijających ich umiejętności. Ustawiczne kształcenie się wzmacnia potencjał starszych osób po zakończeniu kariery zawodowej, zwiększa ich aktywność w życiu społeczeństwa i poprawia samopoczucie.

Najpopularniejszą formą edukacji osób starszych są Uniwersytety Trzeciego Wieku (UTW). Stwarzają one duże możliwości ciągłego podnoszenia wiedzy, rozwijania zainteresowań, a także pobudzają do aktywności społecznej oraz ułatwiają nawiązanie znajomości. Pierwszy Uniwersytet Trzeciego Wieku powstał w Polsce w latach 70. Obecnie jest ich już ponad 600. Uczęszcza do nich około 150 tys. słuchaczy.

Można wyróżnić trzy typy UTW:

∙ działające pod patronatem wyższych uczelni,

∙ powołane przez stowarzyszenia prowadzące działalność popularnonaukową,

∙ pozostałe (działające przy domach kultury, bibliotekach, domach dziennego pobytu, ośrodkach pomocy społecznej).

UTW są instytucjami, których głównym celem jest krzewienie edukacji wśród osób starszych. Ich misją jest zaspokajanie takich potrzeb Seniorów, jak:

∙ samokształcenie, poznawanie środowiska, poszerzanie wiedzy i umiejętności, wykonywanie działań społecznie użytecznych, wypełnienie wolnego czasu, utrzymywanie więzi towarzyskich, stymulacja psychiczna i fizyczna, a czasem, nawet możliwość realizacji młodzieńczych marzeń, na które kiedyś nie starczało czasu,

∙ rozwój intelektualny, społeczny, pobudzanie aktywności fizycznej osób starszych, ułatwianie kontaktów z instytucjami takimi jak: służba zdrowia, ośrodki kultury, ośrodki rehabilitacyjne, angażowanie słuchaczy w aktywność sportową i turystyczną oraz w aktywność na rzecz otaczającego ich środowiska.

Uniwersytety Trzeciego Wieku pełnią też niebagatelną rolę w podtrzymywaniu więzi społecznych i komunikacji międzyludzkiej wśród Seniorów. UTW wspomagają budowanie kapitału społecznego. Kontakt z innymi osobami oraz nawiązywanie relacji daje poczucie bycia potrzebnym, poprawia kondycję zdrowotną itp. Z tej przyczyny tak dużego znaczenia nabiera włączenie osób starszych do społeczeństwa, m.in. poprzez zaangażowanie Seniorów w życie społeczności lokalnych.

Coraz bogatsza oferta Uniwersytetów Trzeciego Wieku zachęca do zdobywania nowej wiedzy. Programy kształcenia obejmują: wykłady, seminaria, lektoraty języków obcych, sekcje zainteresowań, warsztaty artystyczne, zajęcia ruchowe, imprezy kulturalne i turystyczne, kursy i poradnictwo. Wykłady dotyczą zazwyczaj: historii sztuki, literatury, filozofii itp. Informację na temat działających w Polsce Uniwersytetów Trzeciego Wieku można znaleźć m.in. na stronach internetowych: www.senior.pl.

Coraz większym zainteresowaniem cieszą się kursy komputerowe dla Seniorów, szczególnie dotyczące korzystania z Internetu, gdyż komputer podłączony do tej sieci jest niezastąpionym narzędziem, wykorzystywanym w bardzo wielu obszarach aktywności życiowej. Jest to szczególnie cenne w przypadku osób, które ze względu na stan zdrowia lub niepełnosprawność mają trudności z wychodzeniem z domu. Opanowanie podstaw serfowania w Internecie zapewnia szybki dostęp do informacji zawartych w elektronicznych encyklopediach, słownikach, rozkładach jazdy, serwisach poradniczych (prawnych, medycznych i in.). Umożliwia też np. obsługę konta bankowego bez wychodzenia z domu czy zakupy bez wychodzenia z domu. Warto zatem przełamać obawy przed komputerem, skorzystać z możliwości, jakie niesie rozwój techniki i ukończyć kurs komputerowy. Wybierając kurs najlepiej skorzystać z ofert, które przewidują dwustopniowość szkoleń. Kurs podstawowy I stopnia przeznaczony jest dla osób, które nigdy nie korzystały z komputera lub dopiero zaczynają na nim pracować. Podczas takich kursów każdy z uczestników, pod kierunkiem doświadczonego informatyka, uczy się jak uruchamiać programy komputerowe, korzystać z edytora tekstu, przeglądać strony internetowe, obsługiwać pocztę elektroniczną czy używać programów, które umożliwiają bezpośrednią rozmowę z bliskimi i przyjaciółmi. Kurs II stopnia wprowadza między innymi w arkana edycji tekstu, tworzenia i obsługi prezentacji multimedialnych, posługiwania się arkuszami kalkulacyjnymi, obróbki zdjęć cyfrowych oraz bezpiecznego korzystania ze sklepów internetowych czy bankowości elektronicznej.

Senior, który nie posiada komputera może go uzyskać w ramach gminnych programów przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu. Warto się zatem zorientować, czy w naszej gminie jest realizowany taki program.

4.3. Formy spędzania wolnego czasu

Aktywne spędzanie wolnego czasu jest wskazane dla osób w każdym wieku, jednak szczególne Seniorów, którzy nierzadko mają tego czasu w nadmiarze, natomiast znacznie mniej możliwości jego wykorzystania, czy to z powodu stanu zdrowia, czy też ograniczeń ekonomicznych. Nie trzeba jednak się zniechęcać, warto bowiem skorzystać z opisanych poniżej możliwości, jak również twórczo podejść do problemu i wymyślić własne sposoby na aktywność. Warto zadbać o zdrowie, co nie oznacza jednak ciągłego wysiadywania w poczekalniach ośrodków zdrowia. Aktywność fizyczna to świetny sposób na poprawę zdrowia, kondycji oraz zadbanie o sylwetkę. Wizyty w siłowni, na basenie lub zajęciach plenerowych stanowią też okazję do poznania nowych ludzi. Ruch na świeżym powietrzu i turystyka są najlepszym chyba sposobem na zwalczanie depresji i nudy, na poprawienie humoru. Ogromnym powodzeniem cieszy się w ostatnich latach Nordic Walking, czyli marsz ze specjalnymi kijami. Sport ten niesie wiele korzyści zdrowotnych. W atrakcyjnych przyrodniczo i krajobrazowo obrzeżach miast wytyczanych jest coraz więcej tras marszowo-spacerowych dostosowanych do możliwości osób o różnej kondycji fizycznej, w tym również Seniorów. Trasy są wytyczone w taki sposób, by tworzyły uzupełniające się pętle, to jest, aby początek i koniec znajdowały się w tym samym miejscu. Najdłuższe trasy liczą kilkanaście kilometrów, najkrótsze zaś nie przekraczają jednego kilometra. Wytyczone szlaki biegną drogami gruntowymi, duktami leśnymi i ścieżkami o stopniach trudności dostosowanych do różnych możliwości użytkowników.

Dla osób, które cenią sobie literaturę interesujące będzie dołączenie do dyskusyjnego klubu książki. Spotkania w takim klubie są dobrą okazją do utrzymania bieżącego kontaktu z nowościami wydawniczymi, twórczej rozmowy z innymi miłośnikami literatury, poznania ich opinii i przemyśleń, a zatem dają duże szanse na znalezienie „bratniej duszy”.

Innym przykładem aktywności są lekcje gotowania, które mogą być interesujące nie tylko dla kobiet, lecz również dla mężczyzn. Odkrywanie nowych smaków, eksperymentowanie z potrawami, poznawanie menu innych zakątków świata może sprawić wiele przyjemności i być świetną zabawą.

Z kolei osoby religijne nie powinny stronić od częstszych wizyt w kościele. Mogą się też zaangażować w działania rady parafialnej czy przykościelnej organizacji charytatywnej (Caritas), gdzie będą mogły spotkać ludzi o podobnych poglądach.

Wyjście z domu i codzienna aktywność daje wiele okazji do nawiązywania kontaktów, warto zatem się ośmielić i zagadnąć kogoś, kto ciągle robi zakupy w tym samym sklepie co my, czy chodzi do tego samego parku na spacery z psem. Taka przygodna znajomość może stać się okazją do wymiany poglądów, a nawet nawiązania przyjaźni.

Korzystanie przez Seniora z Internetu, komunikatora Gadu-Gadu oraz obecność na takich portalach jak Nasza Klasa czy Facebook może okazać się wspaniałym narzędziem autoekspresji. Można np. prowadząc internetowy blog, pisać wiersze, dzielić się swoimi poglądami z innymi ludźmi, malować obrazy czy też komponować muzykę. Internet umożliwia też bezpłatne wideo-rozmowy z całym światem za pomocą komunikatora Skype.

Kluby seniora ogniskują życie osób starszych w wielu lokalnych społecznościach. Spotkania w nich są coraz bardziej popularne, a nie brakuje pomysłów na to, by uczynić je jeszcze atrakcyjniejszymi. Dużym uznaniem cieszą się porady medyczne, spotkania z lekarzami, bezpłatne badania krwi, słuchu, a nawet indywidualne konsultacje ze specjalistami. Oprócz zagadnień medycznych szeroka gama wykładów i warsztatów obejmuje tematy ważne dla Seniorów, takie jak: właściwe odżywianie, ziołolecznictwo, a nawet zagadnienia społeczne, ekonomiczne czy polityczne. Kluby seniora mają do zaoferowania bilety do kina, teatru lub na wystawy, częstokroć po niższych niż normalnie cenach – z dofinansowaniem. Również dojazd na imprezę jest znacznie ułatwiony, ponieważ odbywa się specjalnie zamówionym autobusem. Co więcej, powstają już nawet kina specjalizujące się seansach dla seniorów. Idea Kina Złotego Wieku, Kina dla Seniora, czy Filmowego Klubu Seniora polega na umożliwieniu osobom starszym obcowania ze sztuką filmową. Kina takie oferują osobom starszym przystępne ceny biletów, odpowiednio dobrany do gustów publiczności repertuar filmowy, dogodną porę seansów filmowych oraz możliwość miłego spędzenia czasu po filmie na dyskusji przy kawie czy herbacie. Można także skorzystać z tanich przedstawień teatralnych. Niektóre teatry wprowadzają programy promocyjne w ramach tzw. „Teatru przyjaznego seniorom” – w każdym miesiącu, na wybrany spektakl, emeryci i renciści mogą uzyskać bilety w obniżonej cenie.

Dla osób, które odznaczają się pewnymi zdolnościami literackimi, inspirującym i pożytecznym zajęciem może się okazać spisywanie wspomnień. Warto ochronić i zachować w pamięci swoje doświadczenia życiowe, aby przekazać je przyszłym pokoleniom. Wspomnienia są cenną wartością, dlatego warto je utrwalić, a potem wydać w formie drukowanej i w ten sposób uchronić przeszłość przed zapomnieniem. Nowoczesną formą pamiętnikarstwa jest blog internetowy. Przy wielu lokalnych ośrodkach kultury istnieją sekcje literackie, gdzie można zaprezentować swoje dokonania w tej dziedzinie. Jeśli ktoś posiada zasoby finansowe, może nawet własnym nakładem wydać swoje wspomnienia, ponieważ istnieją firmy zajmujące się drukowaniem wspomnień, a także specjalizujące się w pracach redakcyjnych.

4.4 Jak zarządzać swoim czasem

Wiele osób intensywnie pracujących zawodowo nie może się doczekać emerytury, obiecując sobie, że mając do dyspozycji tak wiele wolnego czasu nadrobi wszelkie zaległości: w kontaktach ze znajomymi, czytaniu książek, chodzeniu do kina … Tym czasem, jak wynika z badań, gdy emerytura nadchodzi, popadamy w apatię,
a nawet depresję.

J.A. Komeński już w 1656 roku, w dziele „Pampaedia” postulował uruchomienie „szkoły starości”. Do wszystkiego w życiu trzeba się przygotować, do emerytury i starości także. W momencie przejścia na emeryturę z dnia na dzień zmienia się nasze życie. Musimy nauczyć się więc żyć od nowa. Przede wszystkim trzeba ustalić sobie nową strukturę dnia. Aleksander Kamiński głosił, że w każdej fazie życia można być użytecznym i aktywnym poprzez twórcze traktowanie młodości i dorosłości, głosił hasło: „dodajmy życia do lat, a nie lat do życia!”.

Ułóżmy sobie plan na bieżący dzień, ale także na przyszłe tygodnie i miesiące. O czym zawsze marzyliśmy, a na co brakowało czasu? Teraz wszystko jest w zasięgu ręki.

Marzyliśmy o podróżach? Teraz możemy planować wyjazdy. Istnieje duży i różnorodny wybór w zakresie turystyki seniorów (wystarczy przejrzeć Internet, np.:www.ak-sen.pl). Kto czuje się na siłach i ma pieniądze – rusza w świat, kto się nie czuje na siłach zwiedzać nowe miejsca, może wybrać wyjazd do miejscowości uzdrowiskowej. Można również skorzystać z ofert wycieczek jednodniowych – okazuje się, że nawet mieszkając wiele lat w danej okolicy nie wiemy, ile ciekawych miejsc jeszcze nie znamy.

Przede wszystkim jednak pomyślmy o nawiązywaniu nowych znajomości (nie zawsze udaje się kontynuować przyjaźnie z pracy). W poradniku jest rozdział poświęcony korzystaniu z Internetu i portali społecznościowych (warto być elastycznym i otwartym na nowości), które dają możliwość odnowienia starych znajomości i zawarcia nowych. Wiele dzieje się także w realnym świecie. Korzystajmy z tego. Dobrym pomysłem jest zostanie wolontariuszem. W tym celu należy się skontaktować z najbliższym Centrum Wolontariatu, urzędem miasta lub gminy, parafią, ośrodkiem pomocy społecznej, albo organizacją pozarządową działającą w naszym najbliższym środowisku.

Możemy również dotrzymać towarzystwa komuś, kto tego potrzebuje, poczytać książkę, obejrzeć wspólnie film.

Pewnym pomysłem jest także zaadoptowanie psa ze schroniska.

W większych miastach działają różnorodne organizacje działające na rzecz podniesienia jakości życia seniorów. Oferta dla seniorów obejmuje wiele ciekawych zajęć, zaczynając od sportu, jogi, nordic walking, a kończąc na tańcach i nauce języków obcych. Można również zaangażować się w różne kółka zainteresowań: grać w brydża, zapisać się na kurs malarstwa, do klubu czytelniczego lub na naukę gotowania. Dedykowane starszym oferty mają także domy kultury, teatry, muzea czy kina.

Seniorzy mogą kandydować do rad osiedli, lokalnych rad seniorów, brać aktywny udział np. w budżetach obywatelskich (temu zagadnieniu również jest poświęcony rozdział poradnika), mogą zakładać kluby seniora.

Jest wiele czasopism: tygodników i miesięczników skierowanych do tej grupy wiekowej. Znajdziemy tam nie tylko informacje na temat zdrowia, pielęgnacji ciała, ale także na temat tego co się dzieje w naszym najbliższym otoczeniu.

Pamiętajmy, że osiągając wiek emerytalny, mamy się przed sobą, statystycznie rzecz biorąc, jeszcze wiele lat życia wolnego od rygoru obowiązkowej pracy zawodowej, z których można korzystać zgodnie z własnymi preferencjami. Wykorzystajmy to!

4.5. Jak działać lokalnie, czyli wpływ na samorząd

Często w rozmowach narzekamy na to co się dzieje dookoła nas, na najbliższe otoczenie, na to, że na osiedlu jest brudno, a sąsiedzi nie sprzątają po psach, na władze miasta, wreszcie na polityków i to co się nam nie podoba w ich rządach. Wielu z nas nie zdaje sobie sprawy jak duże uprawnienia nam obywatelom daje prawo. Trzeba jednak wykazać się aktywnością!

Zacznijmy od spraw rangi państwowej. Otóż konstytucja daje nam prawo wpływania na kształt ustaw. Tzw. inicjatywa zmiany ustawy przysługuje nie tylko Radzie Ministrów, Senatowi, Prezydentowi RP, komisji sejmowej czy grupie co najmniej 15 posłów, ale także nam obywatelom, pod warunkiem jednak, że się zrzeszymy wokół danej sprawy. Trzeba zebrać grupę co najmniej 100 000 obywateli mającym prawo wybierania do Sejmu (wyjątkiem są ustawy budżetowej i ustawy bezpośrednio wyznaczających sytuację finansów publicznych – projekty tych ustaw do Sejmu może zgłosić tylko Rada Ministrów, a w przypadku ustawy zmieniającej Konstytucję – projekt takiej ustawy może wnieść wyłącznie grupa przynajmniej 92 posłów, Senat i Prezydent RP).

Inna forma, poprzez którą możemy mieć wpływ na politykę państwa to referendum ogólnokrajowe. Wniosek do sejmu o przeprowadzenie takiego referendum musi poprzeć minimum 500 000 osób uprawnionych do wzięci w nim udziału. Referendum takie musi dotyczyć spraw o szczególnym znaczeniu dla państwa (nie może ono dotyczyć jednak wydatków i dochodów w szczególności podatków, obronności państwa i amnestii).

Przechodząc do spraw dotyczących naszego bliższego otoczenia – istnieje również referendum lokalne. Tu wystarczy inicjatywa 15 obywateli którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego lub 5 którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy, w sprawie przeprowadzenia referendum gminnego, partii politycznej lub organizacji pozarządowej, która musi uzyskać poparcie 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy i powiatu; 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.

Referendum lokalne może dotyczyć:

∙ odwołania jednostek samorządu terytorialnego pochodzących z wyborów czyli rady gminy (miasta), powiatu, sejmiku wojewódzkiego, wójta/burmistrza, prezydenta;

∙ samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne;

∙ istotnych spraw dotyczących wspólnoty samorządowej w zakresie kompetencji organów samorządowych za wyjątkiem spraw indywidualnych mieszkańców, wymagających wieloetapowych procedur, o charakterze ponadlokalnym, dotyczących wewnętrznej organizacji organów gminy i ich funkcjonowania.

Mamy także inne możliwości wypowiedzenia się w sprawach nas dotyczących. Przysługuje nam prawo do składania petycji. Petycja to pismo z postulatem/prośbą/propozycją odnoszącą się do wszelkich spraw związanych z życiem publicznym skierowane indywidualnie lub zbiorowo do władzy publicznej zgodnie z jej kompetencjami. Jest formą bezpośredniego uczestnictwa obywateli w procesie sprawowania władzy.

Petycję może składać każdy obywatel do każdego organu władzy publicznej w interesie publicznym, własnym, lub osoby/podmiotu trzeciego za jego zgodą.

Petycja może dotyczyć:

- żądania zmiany prawa, podjęcia rozstrzygnięcia lub innego działania na swoją rzecz, życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego.

Nie jest wymagana szczególna forma, można ja składać w formie pisemnej lub elektronicznej.

Powinna zawierać: dane wnoszącego petycję, adresata i przedmiot petycji, ponadto zgodę na jej ujawnienie na stronie internetowej adresata.

Organ jest zobowiązany rozpatrzeć petycję bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia jej złożenia.

Możemy również brać udział w konsultacjach społecznych. Konsultacje społeczne to forma dialogu, którą prowadzi urząd z mieszkańcami, po to, by zasięgnąć ich opinii na temat różnych istotnych kwestii. Jest to rozmowa, której celem jest nie tylko poinformowanie mieszkańców o jakichś sprawach, ale także dowiedzenie się, co myślą na ich temat. To głos doradczy, na podstawie którego to urząd podejmuje ostateczną decyzję.

Konsultacje społeczne mogą dotyczyć w zasadzie wszystkiego. Najczęściej z mieszkańcami konsultuje się kwestie dotyczące planów zagospodarowania przestrzennego i nowych inwestycji. Może chodzić o modernizację ulicy czy zagospodarowanie skweru, albo dyskusję o ofercie domów kultury lub planach dotyczących kierunków przyszłego rozwoju miasta. Można rozmawiać o dokumentach strategicznych miasta bądź państwa.

Konsultacje społeczne organizują różne podmioty administracji rządowej i samorządowej. Celem urzędników jest wypracowanie wraz z mieszkańcami takich rozwiązań, które będą uwzględniały potrzeby mieszkańców.

Ostateczne projekty mogą zawierać większość zgłoszonych potrzeb, a czasem tylko niewielką ich część.

I ostatnia, choć nie najmniej ważna forma wpływania na bezpośrednie otoczenie, to coraz bardziej popularny budżet partycypacyjny. Jeśli chcesz coś zmienić w swojej okolicy, budżet partycypacyjny jest właśnie dla Ciebie.

Budżet partycypacyjny to proces, który daje nam wyjątkową możliwość współdecydowania o części budżetu naszej miejscowości. Możemy zgłaszać swoje pomysły, które chcemy, aby zostały zrealizowane. Możemy dyskutować o pomysłach innych mieszkańców. Możemy zagłosować i wybrać te, które wydają się najciekawsze lub najpotrzebniejsze.

4.6. Co to są konsultacje społecznej i dlaczego
warto w nich uczestniczyć?

Konsultacje społeczne są instrumentem wykorzystywanym w demokracji bezpośredniej, czyli systemie, w którym obywatele mają bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje.

Jest to rodzaj dialogu, podczas którego przedstawiciele władz, administracji rządowej i samorządowej czy organizacji pozarządowych zasięgają opinii obywateli w różnych kwestiach. Jest to proces mający na celu, z jednej strony poinformowanie obywateli o istotnych dla nich sprawach, a z drugiej dowiedzenie się co myślą na ich temat.

Konsultacje społeczne mogą dotyczyć w zasadzie wszystkiego. Najpowszechniejsze są konsultacje z mieszkańcami dotyczące różnych nowych inwestycji czy planów zagospodarowania przestrzennego. Można w ten sposób informować o pomyśle zorganizowania placu zabaw dla dzieci czy modernizacji ulicy i poznać opinię mieszkańców na ten temat albo rozpocząć dyskusję o planach przyszłego rozwoju dzielnicy. Na przykład, latem konsultowano z mieszkańcami Warszawy lokalizację siłowni plenerowych. Podczas konsultacji społecznych można także rozmawiać o dokumentach strategicznych miasta bądź państwa, np. zmianie lub uchwaleniu różnych aktów prawnych.

Konsultacje społeczne nie są referendum ani głosowaniem. Wyniki konsultacji mają pomagać w udoskonalaniu projektów zmian wprowadzanych przez urząd, tak, aby odpowiadały potrzebom mieszkańców. Ostateczną decyzję podejmują organy władzy. To one biorą na siebie pełną odpowiedzialność za decyzję. Konsultacje społeczne organizuje się zawsze przed podjęciem decyzji w danej sprawie, ale już po określeniu problemu – wtedy, gdy już jest postanowione, że dany projekt będzie realizowany, lecz na tyle wcześnie, aby istniała możliwość uwzględnienia głosów mieszkańców w podejmowanych decyzjach.

Konsultacje społeczne to głos doradczy, na podstawie którego podejmowane są ostateczne decyzje. Często są one organizowane w formie spotkań dyskusyjnych lub warsztatów. Podczas konsultacji ważna jest wymiana zdań i możliwość usłyszenia propozycji innych osób.

Kto może brać udział w konsultacjach społecznych?

W konsultacjach społecznych może wziąć udział każdy, kto jest zainteresowany ich tematem. Nie trzeba być fachowcem w danej dziedzinie, aby mieć wyrobione zdanie i wiedzę praktyczną na konkretny temat. Wiedza, którą posiadamy, jest ważna właśnie dlatego, że jeśli dyskutowana kwestia dotyczy naszego otoczenia, to jesteśmy znawcami tego tematu. Dlatego nasz głos jest ważny dla urzędników i ekspertów!

Jaki jest cel konsultacji społecznych?

Konsultacje społeczne przeprowadza się w celu:

∙ zapewnienia nam uczestnictwa w procesie podejmowania decyzji, które mają bezpośredni wpływ na sposób i jakość naszego życia;

∙ aktywizacji środowisk lokalnych, rozwoju samorządności, kształtowania poczucia odpowiedzialności za funkcjonowanie naszego otoczenia społecznego;

∙ polepszania współpracy szeroko pojętej władzy (i lokalnej, i państwowej) z nami, jako obywatelami.

Dlaczego warto brać udział w konsultacjach społecznych?

Warto brać udział w  konsultacjach, bo jeśli nie zaangażujemy się w nie, to stracimy szansę wypowiedzenia się na dany temat. Nikt nie pozna naszego zdania. W konsultacjach społecznych warto wziąć udział szczególnie, jeśli temat w jakiś sposób dotyczy naszego życia, na przykład budowy basenu w naszym mieście czy problemu zadłużenia czynszowego naszych sąsiadów. Do wzięcia udziału w konsultacjach społecznych warto się przygotować – przeczytać dołączone do zaproszenia informacje, zastanowić się nad zadanymi pytaniami.

Konsultacje to szansa na to, że dyskutowany projekt będzie uwzględniał nasze potrzeby i że będzie on dla nas przez to lepszy. Dzięki udziałowi w konsultacjach, możliwe jest także poznanie sąsiadów, ekspertów i urzędników, przedstawicieli władz, zawarcie nowych kontaktów.

Angażując się w konsultacje możemy dowiedzieć się wiele o planach i działaniach władz miasta lub dzielnicy, a także mieć wpływ na nasze najbliższe otoczenie. W czasie konsultacji każdy głos naprawdę ma znaczenie! To łatwy sposób, aby stać się aktywnym obywatelem.

Konsultacje przynoszą korzyści obu stronom – my obywatele możemy wyrazić swe zdanie, a druga strona – skorzystać z naszej wiedzy i doświadczenia.

Co do konsultacji społecznych mogą wnieść seniorzy?

Seniorzy dobrze znając problemy i uwarunkowania życia lokalnych społeczności, mogą być cennymi partnerami w trakcie konsultacji społecznych. Ich wiedza, doświadczenie i rozsądek mogą być docenione przez przedstawicieli władz samorządowych i centralnych, a wypracowane rozwiązania prawne mogą lepiej odpowiadać potrzebom społeczeństwa. Seniorzy często posiadają stosunkowo dużo wolnego czasu, który mogą poświęcić na zaangażowanie się w proces konsultacji.

Konsultacje społeczne często odbywają się przez Internet. Pomyślano jednak również o osobach nie mających do niego dostępu. Dla Seniorów istotna może być informacja, że konsultacje odbywają się także w różnych miejscach na terenie Warszawy - zależnie od tematu konsultowanych zagadnień. Na punkty konsultacyjne (namioty w hasłem „konsultacje społeczne”) wybierane są miejsca, które wiążą się tematycznie z przedmiotem danych konsultacji, np. punkt konsultacyjny dotyczący zagospodarowania dzielnicowego parku będzie umiejscowiony w tymże parku. Ważne jest aby taki punkt funkcjonował w miejscu w którym można spotkać jak najwięcej ludzi zainteresowanych wzięciem w nich udziału. Może to być często odwiedzane przez mieszkańców miejsce na terenie dzielnicy, okolica urzędu dzielnicy, plac przed domem kultury, szkołą, czy kościołem. Zorganizowanie warsztatów konsultacyjnych wymaga natomiast stworzenia znacznie lepszych warunków lokalowych – w szkole, bibliotece, urzędzie dzielnicy, czy domu kultury, gdzie może zgromadzić się stosunkowo niewielka liczba osób i spokojnie przedyskutować interesujący ich problem.

Konsultacje społeczne nie powinny być jednorazowym wydarzeniem, lecz procesem trwającym minimum 21 dni. W tym czasie mieszkańcy powinni mieć możliwość zgłaszania swoich uwag na różne sposoby np.: za pomocą poczty elektronicznej, oraz osobiście - na warsztatach, w trakcie spotkania z ekspertami i urzędnikami. Wzięcie udziału w konsultacjach społecznych nie wymaga prawie żadnych formalności.
Wystarczy wejść na internetową Warszawską Platformę Konsultacji Społecznych (www.konsultacje.um.waszawa.pl) i tam wyrazić swoją opinię lub wypełnić dostępną ankietę. Bez konieczności wcześniejszego zgłoszenia, można wziąć udział w spotkaniach lub porozmawiać w punktach konsultacyjnych funkcjonujących w trakcie konsultacji. Jedynie w przypadku udziału w warsztatach konsultacyjnych może zaistnieć wymóg wcześniejszego zgłoszenia telefonicznego lub poprzez mailowego – informacja na ten temat zawsze jest zamieszczona na plakatach i ulotkach zapraszających do udziału w warsztatach oraz na Warszawskiej Platformie Konsultacji Społecznych.

4.7. Możesz to zrobić sam – wzory pism

Miejscowość.............

data ………………........

……………………………….

imię i nazwisko wnioskodawcy (-ów), osoba reprezentująca podmiot

……………………………….

adres zamieszkania (adres do korespondencji) siedziba podmiotu

….............………………

adresat petycji

Petycja

Na podstawie art. 2 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach (Dz. U. z 2014 r., poz. 1195), wnoszę/wnosimy o:

………………………………………………………………………………………………………………………

Wyrażam/y zgodę/Nie wyrażam zgody na ujawnienie na stronie internetowej podmiotu rozpatrującego petycję lub urzędu go obsługującego danych osobowych podmiotu wnoszącego petycję lub podmiotu, o którym mowa w art. 5 ust. 1 Ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach
(Dz. U. z 2014 r., poz. 1195).

(Podpis)

Załączniki:

1. .............

Podstawy prawne:

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U.1997.78.483 t.j.,

Ustawa z dnia 6 marca 2015 r. o referendum ogólnokrajowym Dz.U.2015.318 t.j.,

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym Dz.U.2016.400 t.j.,

Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach Dz.U.2018.870 t.j.